Anadolu Selçuklu Sanatındaki İnsan Figürlerinin Uygurların Mağara Resimleri ve Gaznelilerin Duvar Resimleriyle Konu ve Biçim Yönünden Karşılaştırılması

Abstract

Türk toplulukları ve devletlerinde insan figürü kullanımı sıkça görülmektedir. Farklı coğrafyalarda, farklı zaman dilimlerinde ve farklı dinleri benimsemiş olan Türklerde kullanılan insan figürleri konu ve biçim bakımından benzerlik göstermektedir. Bu çalışmada, Anadolu Selçukluların sanat eserlerinde bulunan insan figürlerinin kendilerinden önce var olmuş Türk toplulukları ve devletlerinin yaptığı sanat eserlerindeki insan figürleriyle olan ilişkiyi incelemektedir. Anadolu Selçuklu sanat eserlerinde görülen insan figürleriyle, önceki dönemlerde Orta Asya’da yaşamış olan Türklerin, Uygurların ve Gaznelilerin yaptığı insan figürlerinin bulunduğu sanat eserlerinde kompozisyonda kullanılan elemanlar, duruşlar, giysiler ve yüzler gibi konu ve biçimsel yönleriyle benzerlik görülmektedir. Türk sanatında, Uygurlar ve Gazneliler gibi eski Türk medeniyetlerinin kullandığı geleneksel insan figürü anlayışı Anadolu’da Anadolu Selçuklular yönetimi döneminde getirilmiş ve gelişmiştir.

Figurative depiction is widely circulated among Turkish communities and states. There is an alikeness of the aspects of theme and morphology in the figurative art among Turkish communities and states even though they adopted different religions and existed in different regions and periods. Turkish figural art tradition was transferred to Minor Asia by the Anatolian Seljuqs. Correspondingly, this study points up the human figures and their use in the art of the Anatolian Seljuqs as a link to documenting figurative depiction elements within previous Turkish communities and states. Hence the figurative depiction that appears in the Anatolian Seljuqs art parallel to the Uygurs and the Ghaznavids wall paintings in terms of theme, setting and scene, and clothes and the faces of the figures. These characteristics of the Anatolian Seljuqs figurative depictions bear similarity to the theme and the morphologic aspects of the ancient Turks in Central Asia, the Uygurs and the Ghaznavids. Therefore Turkish figurative depiction continued to exist and develop in Anatolia under the Anatolian Seljuqs patronage with the influence of ancient Turkish civilizations, including the Uygurs and the Ghaznavids.