İlaç Tedavisinde Yapay Zekâ Kullanım Alanları ve Olası Etik Konular

Abstract

Artificial intelligence (AI) is being used in determining new drug candidate molecules, new targets, personalization of the treatment, increasing the compliance, and monitoring efficacy and safety of treatments. By AI, it is possible to ensure the medication is taken and reached the target tissue and treatment success and compliance increases, especially in chronic diseases. Moreover, AI applications can determine the advers effects of high-risk treatments such as opioid analgesics at a very early stage. However, AI algorithms mostly depend on an extended analysis of both personal and population data, and the success of these algorithms increases with the increasing number of datum that can be handled. Thus, it is essential to consider ethical aspects of the handling of, rights to use, and sharing the personal data and to bring legislative regulations for the use of AI in health sciences promptly.

Yapay zekânın (YZ) ilaç adayı molekülün ve yeni tedavi hedeflerinin belirlenmesinden, tedavinin bireyselleştirilmesine, ilaç tedavisine uyuncun artırılmasından, etkililik ve güvenliliğin takibine kadar çok farklı alanlarda kullanılmaktadır. İlaçların 'akıllı' hale getirilmesi ile alındığının ve hedef dokuya ulaştığının garantilenmesi, giyilebilir biyosensörler ile yaşamsal bulguların takibi, tüberküloz ve kronik diğer hastalıklar gibi uzun süre tedavi gerektiren durumlarda tedavi başarı şansını artırmakta, depresyon gibi hastalıklarda hastanın yüz ifadesi, sosyal davranışları gibi parametrelerle tedavi uyuncu değerlendirilmekte veya opioid analjezikler gibi yüksek riskli tedavilerde advers etkiler erken dönemlerde saptanabilmektedir. Bu uygulamalarda hastanın kapsamlı tıbbi ve diğer bireysel verilerinin ele alınması ile birlikte o tedavinin hedef kitlesine ait veriler de değerlendirilir. Veri sayısı arttıkça YZ'nın kullandığı algoritmaların başarı şansı ve keskinliği artar. Dolayısı ile kişisel verilerin ele alınması ve kullanım hakları, paylaşımı gibi alanlar başta olmak üzere, YZ'nın kullanıldığı sağlık hizmetleri ve ilaç tedavisine erişimde eşitsizlik yaratabilecek durumların etik ve yasal olarak düzenlenmesine yönelik adımlar hızla atılmalıdır.