Osmanlı Saray Kültürünün Bir Parçası Olarak Sanatçı Nedim-musahipler

Abstract

Artists in the Ottoman Empire are the main elements that make the convenance of palace and executives give support and value to artists and artistic activities. This idea is also confirmed by the fact that the positions of “nedîm / musahip” (mentor), which have a crucial role in the formation and continuation of the palace culture, are usually chosen among the artists. There are not many artists in the Ottoman Empire who have been promoted by patrons and supported by sultans until the end of their own lives or sultan’s life. It is noteworthy that the artists in this position are mostly sultan’s nedîms or musâhips. In this study, the contributions of the artist “nedîm / musâhib” (mentor) to the palace style will be argued and it will be revealed that the executives evaluated the “meddah / kıssahan” (storyteller) in the Ottoman Divan tradition from the beginning, in addition to the representatives of the literature field in production. Therefore, it will be emphasized that the consumption of the products is not only confined to a specific group, but the palace creates environments to which every kind of literary production can enter into each period and supports production at every level. In this study, it is emphasized that besides executives producing and supporting art, the names that come forward with their artistic activities in that period were also supported by important social status, and these names have functions such as creating the ambiance where executives could culturally be satisfied, introducing the names that will enrich the ambiance to sultan. Besides, it is clear that the Ottoman palace has been commissioned by the people from every social status, as producers of verbal literary works the “minstrel”, the “kıssahan” and the “meddah” (storyteller) as the “palace artist”. Contrary to the view that the people in this position are more called as “folk” literature, it is understood that the palace has an evaluation and support according to literary production from all levels in the mentioned period.

Osmanlı yöneticilerinin sanatçılara ve sanat faaliyetlerine destek vermeleri, sanatçıların, saray adabının devamını sağlayan asıl unsuru oluşturmaları sonucunu doğurmuştur. Yöneticilerin yakınlarında bulundurdukları ve zaman zaman görüşlerine başvurdukları nedim/musahiplerin genellikle sanatçılar arasından seçilmesi de bu süreci destekleyen bir durumdur. Bu çalışmada Osmanlıda saray kültürünün bir parçası olan sanatçı nedîm/ musâhiplerin saray üslubuna ne gibi katkılar sağladığı tartışılacak, yöneticilerin, Osmanlı divan geleneği içinde üretimde bulunan edebiyat alanının temsilcileri yanında meddah/ kıssahanları da başlangıçtan beri benzer konumda değerlendirdikleri ortaya konacak, dolayısıyla söz konusu ürünlerin tüketimlerinin belirli bir zümreyle sınırlı kalmadığı, sarayın her dönemde her tür edebî üretimin muhatabı olabilecek ortamlar oluşturduğu ve her düzeyden üretimi desteklediği sonucu vurgulanacaktır. Çalışmada Osmanlı’da yöneticilerin sanat faaliyetlerini üreten ve destekleyen kişiler olmalarının yanında, kendi dönemlerinde icra ettikleri sanatları ile öne çıkan isimlerin de sarayda önemli unvanlar ile desteklendikleri, bu isimlerin yöneticilerin kültürel tatmin sağlayacakları ortamları bizzat oluşturma, bu ortamları zenginleştirecek isimleri de sultana tanıtma konusunda işlevlerinin olduğu fikri öne çıkarılmıştır. Bunun yanında Osmanlı sarayının başlangıçtan beri toplumun her kesiminden sanatçıları desteklediği, sözlü edebiyata dair üretimleri olan halk ozanı, kıssahan, meddah konumundaki isimleri “saray sanatçısı” olarak görevlendirdiği görülmektedir. Bu konumdaki isimlerin daha çok adlandırıldıkları “halk” edebiyatına ait görülmeleri görüşünün aksine, sözü edilen dönemde sarayın her düzeyden edebî üretime göre bir değerlendirme ve desteğinin varlığı da anlaşılmaktadır.