Milletlerarası Taşıyıcı Annelik Sonucu Doğan Çocuğun Soybağına Uygulanacak Hukuk

Abstract

Taşıyıcı annelik yöntemi, uygulandığı ilk günden beri hukuki, toplumsal, dini ve ahlaki tartışmalara sebebiyet vermiş ve neticede de birçok ülkede yasaklanmıştır. Bununla birlikte, dünyada infertilite oranının %17,5’lara ulaşması, üremeye yardımcı klasik tedavi yöntemleri yanında taşıyıcı annelik uygulamasının da güçlü bir seçenek olarak varlığını korumasına yol açmıştır. Nitekim dünyada her yıl 20.000 çocuğun bu yöntemle doğduğu tahmin edilmektedir. Söz konusu çocukların birçoğu, uygulamanın yasaklandığı ülkelerde yerleşik kişilerin uygulamaya cevaz veren ülkelerdeki taşıyıcı annelerle yaptıkları anlaşmalar neticesinde dünyaya gelmektedir. Bu nedenle, çocuğun doğumu anında karşılaşılan ilk problem, bu yola başvuran müstakbel ebeveynlerle çocuk arasında soybağının kurulup kurulamayacağı meselesidir. Türkiye’de de yasaklanmasına rağmen taşıyıcı anneliğin KKTC, Yunanistan, Ukrayna ve Gürcistan’da yasal olması, milletlerarası taşıyıcı anneliğin yol açtığı sorunların ülkemizde de gündeme gelmesi ihtimalini her geçen gün artırmaktadır. Buradan hareketle makalede, taşıyıcı annelik ile ilgili genel bilgilere yer verildikten sonra Türk hukukunda ve yabancı hukuk düzenlerinde konunun nasıl ele alındığı incelenmiş, AİHM’in konuya yaklaşımı ile Lahey Milletlerarası Özel Hukuk Konferansının çalışmaları özetlenmiş ve MÖHUK m. 16’nın yabancılık unsuru içeren taşıyıcı annelik yöntemiyle doğan bir çocuğun soybağına ilişkin meseleler karşısındaki konumu belirlenmiştir. Yapılan incelemeler neticesinde, MÖHUK m. 16’nın çocuğun üstün yararını koruyacak şekilde uygulanması gerektiği ve taşıyıcı annelik sonucu doğan bir çocuğun soybağına uygulanacak hukuk tespit edilirken müstakbel ebeveynler ile çocuk arasında soybağının kurulmasını mümkün kılan bir hukuka ulaşılması durumunda çocuğun üstün yararının korunabileceği sonucuna ulaşılmıştır. Ancak, mevcut halinin bu sonuca ulaşmaya imkân tanımaması nedeniyle MÖHUK m. 16’ya ilişkin değişiklik önerilerine de yer verilmiştir.

The method of surrogacy has always been the subject of legal, social, religious, and moral debates since its inception and has ultimately been prohibited in many countries. However, the global infertility rate of approximately 17.5% has led to the continued existence of surrogacy as a strong alternative to traditional assisted reproductive methods. It is estimated that around 20,000 children are born every year through this method. Many of these births are because of agreements between prospective parents residing in countries where the practise is prohibited and surrogate mothers residing in countries where it is permitted. Therefore, the initial challenge encountered at the birth of a child is the issue of establishing parentage between the prospective parents and the child. Although prohibited in Turkey, the legality of surrogacy in countries such as Greece, the Turkish Republic of Northern Cyprus, Ukraine, and Georgia increases the likelihood of disputes related to international surrogacy before the Turkish courts. In this context, the article provides general information about surrogacy, examines how it is regulated in Turkish law and foreign legal systems, summarises the European Court of Human Rights’ approach, outlines the work of The Hague Conference on Private International Law, and determines the position of article 16 of Turkish International Private and Procedural Law (MÖHUK). As a result, since the current form of article 16 of MÖHUK does not allow to reach a law which establishes legal parentage between prospective parents and children, amendments have been proposed regarding the article.