Helmintoterapi

Abstract

Giriş ve Amaç Helmintoterapi bazı inflamatuvar, otoimmün hastalıkların tedavisine yardımcı olmak amacıyla konağın bağışıklık sisteminin nematodlar başta olmak üzere bazı helmintlerle uyarılmasıdır. Helmint enfeksiyonlarının yaygın olduğu geri kalmış ülkelerde otoimmün hastalıkların prevalansı son derece düşüktür. Diğer yandan, gelişmiş ülkelerde ise otoimmün ve kronik inflamatuvar organik hastalıkların sıklığı son yüzyılda önemli ölçüde artış göstermiştir. Bu gözlem, insan mikro ortamında bol miktarda bulunan bazı organizmaların bağışıklığı düzenleyici veya baskılayıcı bir etkiye sahip olduğunu iddia eden “hijyen hipotezi”ni doğurmuştur. Bu hipoteze göre parazitler başta olmak üzere vücudumuzdaki bazı organizmaların yok edilmesi bağışıklık kaynaklı hastalıklarda artışa neden olmuştur. Gereç ve Yöntem Helmintler konak içindeki kalıcılıklarını sağlamak için konak bağışık yanıtını etkileyen immünomodülatör mekanizmalar kullanmaktadırlar. Helmintlerin etkisiyle bağışık yanıttaki ana yolaklarda Th1’den Th2 fenotipine kayma olur, T düzenleyici ve B düzenleyici fenotipler artar ve inflamatuvar sitokinlerin seviyeleri azalır. Buu modülasyon hem amaçlanan hem de istenmeyen sonuçlara sahiptir. Bu modülasyonla konak, parazitin oluşturduğu hasarın bastırılmasının yanı sıra alerjik, otoimmün ve enflamatuvar reaksiyonların azalmasından da faydalanır. Diğer yandan helmint enfeksiyonlarının aşıya karşı yanıtın azalmasında, koenfeksiyonlara karşı duyarlılığın artmasında ve potansiyel olarak tümör immünosürveyansının düşmesinde zararlı etkileri bulunmaktadır. Anti-helmintik tedavinin atopik belirtileri ve inflamatuvar hastalık aktivitesini arttırdığı ayrıca immün aracılı hastalıklı hayvan modellerinde helmintlerin koruyucu etkisi olduğu çeşitli çalışmalarla gösterilmiştir. Bu kapsamda allerji, Crohn, ülseratif kolit, çölyak, Helicobacter pylori ilişkili gastrit, inflamatuvar bağırsak hastalığı, romatoid artrit, multipl skleroz, psoriasis, diabet, otoimmun hepatit, sistemik lupus eritematozus ve otizm gibi farklı otoimmün hastalıkların tedavisinde helmintlerin ve bunların bileşenlerinin terapötik potansiyeli incelenmiştir. Bulgular Tedavide kullanılacak ideal bir helmintte olması gereken özellikler şunlardır: Yayılmamalı, insanlar için patojen olmamalı, kendi kendini sınırlayan bir enfeksiyon oluşturmalı, insanda çoğalamamalı, hemen enfektif olmamalı, kolay uygulanmalı, uygun antihelmintik tedavisi mevcut olmalı, SPF (spesifik patojensiz) koşullarda üretilebilmeli, stabilliğini uzun süre koruyabilmelidir. Helmintoterapi amacıyla en sık kullanılan Trichuris suis ile yapılan çalışmalarda hastaların %80’inde Crohn hastalığının önemli ölçüde gerilediği tespit edilmiştir. Başarıyla kullanılan diğer helmintler arasında Necator americanus, Trichuris trichiura, Schistosoma haematobium, Oxyuris spp. ve Enterobius vermicularis bulunmaktadır. Sonuç Birçok otoimmun ve inflamatuvar hastalıkta başarılı sonuçlar alınmasına karşın tedavinin kişiler tarafından kabulü, yetkili makamlarca onaylanması ve etikle ilgili sorunlar halen devam etmektedir. Farmasötik endüstrisi helmint veya helmint türevli ürünlerin ticari olarak üretilmesi için arayışlarını sürdürmektedir.