Yapay Zekâ ve Ceza Hukuku Sorumluluğu

Abstract

Zekânın değişikliklere uyum sağlama yeteneği olarak tanımlanmasından hareketle yapay zekâ da, “karmaşık bir durumu algılama ve bu doğrultuda akılcı karar alma yeteneği” şeklinde tanımlanmaktadır. Başka tanımlamalarda yapay zekâ, insana özgü bazı yeteneklerin aslı gibi taklit edilebilmesi yeteneği olarak da yer almaktadır. Hangi tanım esas alınırsa alınsın, yapay zekânın gelecekte insan yaşamına yön veren başat faktörlerden biri olacağı ve söz konusu alanın da hukuksal açıdan düzenlenmesinin zorunlu olacağı açıktır. Yapay zekânın öncelikle bir kişilik olup olamayacağı tartışılmıştır. Hukuksal açıdan yapay zekânın gelecekte hak ve yetkiler üstlenebilecek bir kişilik olacağı kanaatindeyiz. Nitekim tüzel kişiliklerin de toplumsal hayatta görülmeye başladığı anda benzer tartışmalar olmuştur. Bugün tüzel kişilerin, bir kişilik formu olduğu noktasında duraksama bulunmamaktadır. Yapay zekânın medeni hukuk sorumluluğu da çözümü büyük güçlükler ihtiva etmeyen bir alan olarak karşımıza çıkmaktadır. Nitekim belirtilen durum esas olarak kusursuz sorumluluk ilkesinin uygulama alanı bulmasından kaynaklanmaktadır. Ancak ceza hukuku sorumluluğuna gelindiğinde birçok sorun alanı bizi beklemektedir. Ceza sorumluluğundan bahsedebilmek için kanunda suç olarak tanımlanan haksızlığın maddi ve manevi unsurlarının bulunmasının yanı sıra somut olayda kusurun bulunması da aranmaktadır. Özellikle manevi unsur ve eyleminin hukuksal sonuçlarını algılama ve buna göre davranışlarını yönlendirme yeteneğinin bulunması, yapay zekânın ceza sorumluluğu bakımından hukukçuları arayışlara itmiştir. Türk ceza hukukunda sadece gerçek kişilerin ceza sorumluluğu kabul edilmiştir. Bununla birlikte özellikle mukayeseli hukukta yapay zekânın ceza sorumluluğuna ilişkin tartışmalar mevcuttur. Söz konusu tartışmalarda çoğunlukla üç temel sorumluluk modeli üzerinde durulmaktadır

öncelikle yapay zekânın araç olarak kullanıldığı ve asıl sorumluluğun arkada plandaki gerçek kişide olduğu dolaylı faillik sorumluluk modeli, ikinci olarak arkadaki kişinin olası doğal sonuçlardan sorumlu olması modeli ve son olarak da doğruda sorumluluk modeli. Bu tebliğde bu sorumluluk modelleri çerçevesinde konu açıklanacaktır.

Based on the definition of intelligence as the ability to adapt to changes, artificial intelligence is defined as “the ability to perceive a complex situation and make rational decision-making in this direction”. In other definitions, artificial intelligence is also included as the ability to imitate some human-specific abilities like the original. Regardless of which definition is based, it is clear that artificial intelligence will be one of the leading factors that direct human life in the future and that this field will have to be regulated legally. It is discussed whether artificial intelligence is primarily a personality. Legally, we believe that artificial intelligence will be a personality that can assume rights and powers in the future. As a matter of fact, there were similar debates when legal entities started to be seen in social life. Today, there is no hesitation that legal entities have a personality form. The civil law responsibility of artificial intelligence is also an area where the solution does not contain great difficulties. As a matter of fact, this situation stems from the fact that the principle of strict liability finds its application area. However, when it comes to criminal law, many problem areas await us. In order to be able to talk about criminal responsibility, the law requires the existence of material (actus reus) and moral elements (mens rea) of the injustice defined as a crime, as well as the existence of a culpability in the concrete incident. In particular, moral element and the ability to perceive the legal consequences of actions and to direct their behavior accordingly led the lawyers to search for artificial criminal responsibility. In Turkish criminal law, only the criminal responsibility of natural persons is accepted. However, there is controversy regarding the criminal responsibility of artificial intelligence, especially in comparative law. The discussions mainly focus on three main models of responsibility

firstly, the perpetration-via-another liability model, where artificial intelligence is used as a tool and the real responsibility lies with the real person in the background

secondly the natural-probable-consequence liability model and lastly the direct liability model. In this study, the subject will be explained within the framework of these responsibility models.