Türkiye Türkçesinde Ad Temelli Öbeklerin Tipolojik Özellikleri

Abstract

Bu makalede Türkiye Türkçesinde ad temelli öbeklerin tipolojik özelliklerine odaklanılmakta ve bu özelliklerin dilbilimsel bir analizi önerilmektedir. Makalenin ilk bölümünde tipolojik çalışmalar ile dilbilgisel analizler arasındaki etkileşim, adı niteleyen ögelerin sıralanmasını ilgilendiren bir örnek ile açıklanmaktadır. Makalenin ikinci bölümünde Türkiye Türkçesinin ad öbeği içi uyum ve ertelenmiş ekleme yapıları açısından tipolojik özellikleri ortaya konmaktadır. Ad öbeği içi uyum yapıları incelenirken hem sıfatlar ve adlar arasındaki cins, sayı ve durum yönünden uyumun yokluğu hem de sayı sözcükleriyle kullanılan adların çoğul eki almamaları ele alınmaktadır. Ayrıca ertelenmiş yapılar ile ilgili olarak geliştirilen önceki analizlerin eksiklikleri ortaya konmakta ve yeni bir analiz varsayılmaktadır. Yazının üçüncü ve son bölümünde Türkiye Türkçesinin tipolojik özelliklerinin dağılımının gelişigüzel olmadığı ileri sürülmekte ve bu özelliklerin tek bir dilbilgisel analiz altında toplanabileceği savunulmaktadır. Başka pek çok dil geçerli olan Ad Öbeği Uyum Kuralının Türkiye Türkçesi için tanımsız olduğu varsayıldığında hem sıfatlar ile adlar arasında herhangi bir özellik açısından uyumun bulunmaması hem de sayı sözcüğü ile kullanılan adların çoğul eki alamaması açıklanabilmektedir. Türkiye Türkçesinde ertelenmiş ekleme yapılarının mümkün oluşu da, bu kuralın Türkiye Türkçesindeki geçersizliğinin bir sonucudur. Bu makalede Türkiye Türkçesinin ad temelli öbeklerinin tipolojik özelliklerinin anlaşılmasında dilbiliminin analiz araçlarının gerçek bir kavrayış sağladığı vurgulanmaktadır.