Etkili Vatandaşlık İlkesi ile Yatırım Yoluyla Vatandaşlık Programları Üzerine Bazı Düşünceler

Abstract

Vatandaşlık kavramı, devletin kurucu unsurlarından olan insan topluluğunu teşkil eden bireylerin devlet ile aralarındaki bağı ifade etmektedir. Bu nedenle her devletin, kimlerin kendi vatandaşı olacağını belirleme yetkisi bulunmaktadır. Ancak bu yetkinin sınırsız olmadığı kabul edilmektedir. Zira devletler, milletlerarası hukukun temel öznesidir ve devletlerin bahşettiği vatandaşlık statüsü milletlerarası hukukta da bazı önemli sonuçlar doğurmaktadır. Dolayısıyla, vatandaşlık konusunda devletlerin yaptıkları düzenlemeler, milletlerarası sözleşmeler, milletlerarası teamül ve vatandaşlıkla ilgili genel hukuk ilkeleri ile uyumlu oldukları ölçüde diğer devletlerce kabul edilecektir. Yatırım yoluyla vatandaşlık programları dâhilinde vatandaşlık verilmesi de devletlerin mahfuz yetkileri kapsamındadır. Peki diğer devletler bu yolla verilen bir vatandaşlığı tanımak zorunda mıdır? Bu konudaki değerlendirme hangi ilkeler esas alınarak yapılmalıdır? Nottebohm kararında vurgulanan etkili vatandaşlık ilkesi bu kapsamda dikkate alınmalı mıdır? Makalede bu sorular cevaplanmaya çalışılmıştır. Bunun için genel devlet teorisi ve milletlerarası hukuk bağlamında vatandaşlık kavramı ile Nottebohm kararının önemli noktaları ele alınmış, yetkili makam kararıyla vatandaşlığın kazanılmasından genel hatlarıyla bahsedilmiş, bu kapsamda istisnai bir yol olan yatırım yoluyla vatandaşlık uygulaması farklı ülke örnekleri çerçevesinde incelenmiştir. Yapılan incelemeler neticesinde, küreselleşmenin de etkisiyle göç hareketlerinin yoğunlaşmasına ve birden çok vatandaşlık durumlarının artmasına rağmen devlet-vatandaş ilişkisinin özünün aynı kaldığı görülmüştür. Dolayısıyla, kişi ile devlet arasında doğumdan sonra oluşan gerçek bir bağa dayanmaksızın sadece belli tutarlar karşılığında verilen vatandaşlığın, genel devlet teorisi çerçevesinde vatandaşlık kavramını tam olarak karşılamadığı ve milletlerarası hukuk bağlamında sorun yaratma potansiyeline sahip olduğu sonucuna varılmıştır.