Avrupa Birliği ve Rusya arasında doğal gaz temelli karşılıklı bağımlılık ilişkisi: sıkı bağlardan çözülmeye

Abstract

Bu tez, Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET)/Avrupa Birliği (AB) ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB)/Rusya Federasyonu (RF) arasında doğal gaz temelli kurulan karşılıklı bağımlılık ilişkisine, karmaşık karşılıklı bağımlılık teorisi aracılığıyla odaklanmaktadır. Tezin iki temel argümanı vardır. İlk olarak, Avrupa'da Soğuk Savaş'a ve aralarındaki ideolojik rekabete rağmen, AET ülkeleri ile SSCB arasında karmaşık karşılıklı bağımlılık oluşmuş ve bunda da doğal gaz ticareti kayda değer rol oynamıştır. AET'nin güvenilir bir enerji kaynağı ihtiyacı ve güvenilir bir tedarikçi arayışı ile SSCB'nin Avrupa ile ekonomik ilişkiler kurma ihtiyacının örtüşmesiyle, Soğuk Savaş'ın sonu ve AET'nin AB'ne dönüşümü gibi yapısal değişikliklere rağmen karmaşık karşılıklı bağımlılık ilişkisi 2000'li yılların başına kadar sürmüştür. İkincisi, bu karmaşık karşılıklı bağımlılık, 2000 yılından sonra beş temel gelişme nedeniyle tarafların çabalarına rağmen tedricen çözülmüş ve nihayetinde RF'nin Ukrayna'yı işgaliyle 24 Şubat 2022 tarihinde kopmuştur. Bu gelişmeler şunlardır: (1) AB'nin doğal gaz ticaretinde serbest piyasa koşullarına ve rekabete dayalı sisteme geçmesi, (2) RF'nin Avrupa girişimi olan Enerji Şartı Antlaşması'nı taraf olmaması, (3) AB'nin doğal gaz alanında ortak pazar veya ortak dış politika stratejisi geliştirememesi, (4) Eski Doğu Bloğu ülkeleri merkezli krizlerin AB-RF doğal gaz ticaretini olumsuz etkilemesi ve (5) Kuzey Amerika menşeili LNG'nin küresel doğal gaz ticaretindeki rolünün artması ve Avrupa'daki doğal gaz alım ve satım sözleşme yapılarını değiştirmesi. Bu tez özellikle, doğal gaz bağlamında aralarında asimetrik bir karşılıklı bağımlılık bulunan iki taraf arasında, bu bağımlılığı oluşturan koşulların nasıl tesis edildiğini ve her iki taraftaki devlet dışı aktörler ile etkileşim kanallarının bu süreçte nasıl rol oynadıklarını, iki ana zaman diliminde incelemeyi ve iki taraf arasındaki karmaşık karşılıklı bağımlılığın geçirdiği değişimi gerekçeleriyle irdelemeyi hedeflemektedir.

This thesis focuses on the complex interdependence based on natural gas between the European Economic Community (EEC)/the European Union (EU) and the Union of Soviet Socialist Republics (USSR)/the Russian Federation (RF) via complex interdependence theory. The thesis has two main arguments. First of all, the conditions of complex interdependence took place in Europe between the EEC countries and the USSR in spite of the Cold War and the ideological competition between the two sides, and natural gas trade played a key role in this. The complex interdependence continued until the early 2000s in spite of structural changes such as the end of the Cold War and transformation of EEC into the EU due to overlapping reliable energy source need and reliable supplier quest of the EEC and USSR's need to establish economic relations with Europe. Secondly, in spite of the efforts of both sides, the complex interdependence gradually loosened after 2000 and cut with the invasion of Ukraine by the RF on 24 February 2022 because of five main developments. These developments are as follows: (1) EU's change of natural gas trade system where free market conditions and competition prevail, (2) Russian Federation's not being a contracting party to the Energy Charter Treaty, a European initiative, (3) EU's failure to develop a common market or common foreign policy strategy for natural gas, (4) Former Eastern Bloc countries centered crises negatively affecting natural gas trade between the EU and the RF and (5) Increasing role of North American LNG in global gas trade and changing the natural gas purchase and sale contracts in Europe. This thesis attempts to examine how the conditions establishing interdependence between the two sides with an asymmetrical interdependence in the context of natural gas occurred and how the non-state actors and interaction channels in both sides played a role in this process in two main time slots. It also attempts to examine the changes in the complex interdependence together with the rationales. It analyzes the course of relations between the EU, a natural gas consumer on a global scale, and the RF, a natural gas producer on a global scale as well, on the basis of complex interdependence with a focus on natural gas and the entire conditions of complex interdependence during the Cold War and the post-Cold War era. This bond continued and further strengthened until 2000 without being affected from systemic and sub-systemic changes in both sides, which led to significant changes in other fields.